Zanieczyszczenie środowiska: dawniej metale ciężkie i siarka, dzisiaj ozon i pyły, jakie zagrożenia
Po raz drugi w tym semestrze tematyka wykładu związana jest z zanieczyszczeniem środowiska. Tym razem jako wykładowca, w dniu 12.04. 2018 r. zaszczyciła nas swoją obecnością prof. dr hab. Barbara Godzik. Obecnie pełni funkcję zastępcy dyrektora ds. naukowych w Instytucie Botaniki im. W. Szafera Polskiej Akademii Nauk w Krakowie, a od 2005 roku kieruje również Zakładem Ekologii w Instytucie Botaniki Polskiej Akademii Nauk. Jej zainteresowania badawcze to m.in. ocena stopnia skażenia środowiska przy użyciu metod bioindykacyjnych, poznanie wpływu metali ciężkich i innych zanieczyszczeń powietrza (w tym ozonu troposferycznego) na rośliny, analiza cykli biogeochemicznych pierwiastków toksycznych i biofilnych oraz ekologia ekosystemów leśnych i miast.
W niezwykle interesującym wykładzie przedstawiła nam zakres swoich prac badawczych, w których zajmuje się oceną tego co człowiek zepsuł w środowisku w wyniku bardzo intensywnego rozwoju przemysłu. Zapoznała nas ze szkodliwymi czynnikami mającymi szczególnie niekorzystny wpływ na zdrowie człowieka oraz na inne organizmy żywe. Omówiła biologiczne sposoby pomiaru stężenia metali ciężkich w środowisku (mchy jako bioindykatory), podkreślając, iż zawartość szkodliwych substancji w mchach jest wprost proporcjonalna do ich zawartości w powietrzu. Badania poziomu zanieczyszczenia środowiska metalami ciężkimi prowadzone są w Europie od lat 50-tych ubiegłego wieku. W Polsce prowadzi się systematyczne pomiary od lat 70-tych. Obecne wyniki tych badań napawają optymizmem, gdyż w porównaniu do wyników z lat 90-tych ich poziom znacznie się obniżył, ale i tak zajmujemy piąte miejsce w Europie. Przed nami są takie kraje jak Rumunia, Słowenia, Czechy. Pani profesor zapoznała nas również ze skutkami emisji przemysłowej dwutlenku siarki oraz tlenków azotu, a także przedstawiła metodę badania stanu czystości powietrza (tzw. 7-stopniowa skala porostowa). Zanieczyszczenie powietrza jest szczególnie niebezpieczne dla zdrowia człowieka oraz wszelkich organizmów żywych. Niestety tu w porównaniu do stanu zanieczyszczenia środowiska metalami ciężkimi nie mamy optymistycznych wieści. Przede wszystkim jest to efekt spalania węgla, zwłaszcza niskiej jakości oraz spaliny komunikacyjne. Pył PM10 składa się z mieszaniny cząstek zawieszonych w powietrzu, które są mieszaniną substancji organicznych i nieorganicznych. Pył zawieszony może zawierać substancje toksyczne, metale ciężkie oraz dioksyny i furany. Pył PM10 zawiera cząstki o średnicy mniejszej niż 10 mikrometrów, które mogą docierać do górnych dróg oddechowych i płuc. Pył PM2,5 zawiera cząstki o średnicy mniejszej niż 2,5 mikrometra, które mogą docierać do górnych dróg oddechowych, płuc oraz przenikać do krwi. Wykładowczyni zwróciła również uwagę na to czym jest ozon i jak wpływa na środowisko. I tak ozon będący alotropową odmianą tlenu jest niezbędny w stratosferze, czyli górnej warstwie atmosfery. Tam absorbuje prawie całkowicie niezwykle szkodliwe dla organizmów żywych promieniowanie nadfioletowe. Natomiast ozon w dolnej warstwie atmosfery – troposferze jest zanieczyszczeniem powietrza, które negatywnie wpływa na zdrowie ludzi, niszczy roślinność oraz przyspiesza korozję materiałów.
Co w przyszłości? - zadaje pytanie prof. Barbara Godzik. Trudno na to pytanie odpowiedzieć. Kończąc wykład zwróciła uwagę słuchaczy na problem terenów po wyeksploatowanych kopalniach rud srebra, cynku, ołowiu, miedzi na terenach południowej Polski, gdzie wysokie stężenia pierwiastków spowodowały zanik roślinności. Obecnie na naszych oczach powstają tam nowe ekotypy roślin, które przystosowały się do nowych warunków.
