“Męczybuła”, “Trusia Ambit” i “Cicha puk”- o Matejce i jego misji, romantycznego wizjonera dziejów.
7 grudnia 2023 roku nasza koleżanka Krystyna Korbut-Płonka w nowej odsłonie. Jako absolwentka filologii polskiej Uniwersytetu, Jagiellońskiego obecnie emerytka, członek, wolontariusz i wykładowca UTW w Andrychowie, przekazuje nam tym razem obszerną wiedzę nie z literatury, ale o jednym z najwybitniejszych malarzy polskich Janie Matejce. Dzieje się to w ostatnich dniach roku obchodzonego oficjalnie jako Rok Matejkowski. Swoją "historiozoficzną" twórczością zyskał uznanie na całym świecie. Wykład podzielony był tematycznie na dwie części: w pierwszej otrzymaliśmy wiedzę o życiu twórcy, rodzinie i karierze, w drugiej o rodzajach malarstwa przezeń uprawianych.
Matejko żył w latach 1838-1893, bardzo burzliwych w naszych i Europy dziejach. Trudne sytuacje życiowe nie oszczędzały go, zarówno w czasach szkolnych jak i wtedy gdy założył własną rodzinę. Pochodził z wielodzietnej rodzinie, dziesięcioro rodzeństwa, bardzo wcześnie został półsierotą. Wychowywany w surowych warunkach boryka się z trudnościami szkolnymi. Gdy jego kariera zaczęła rozkwitać poślubia niełatwą psychicznie, chorą na schizofrenię Kornelię Teodorę z Giebułtowskich, wychowuje czwórkę dzieci.
Starszy brat, Franciszek odegrał dużą rolę w rozwoju jego historycznych i artystycznych zainteresowań. Zafascynowany od najmłodszych lat historią ojczyzny, zapamiętale rysuje w "Skarbczyku" wszystko co pokazuje mu brat, a co nie jest dostępne zwykłym śmiertelnikom. Jest dla niego inspiracją do malowania obrazów, w których prezentuje swoje poglądy na temat historii Polski. Swoistym alter ego Matejki jest "Stańczyk" pogrążony w zadumie nad losem naszej Ojczyzny. Ponadto obejrzeliśmy reprodukcje następujących dzieł: Batory pod Pskowem, Kościuszko pod Racławicami, Dzwon Zygmunta, Hołd Pruski i Bitwa pod Grunwaldem.
Dzieła, które stworzył były autorską wizją dziejów Polski, niemającą odpowiednika w naszej sztuce. Toteż krytyk Lucjan Siemieński po obejrzeniu dzieł Matejki powiedział: "Historia nasza ma już swojego malarza". Trzeba jednak wiedzieć, że nie do końca i nie zawsze ich treść pokrywała się z prawdą historyczną i trendami wówczas w sztuce panującymi. Cały swój talent poświęcał jednakowoż Dobrej Sprawie i miłości do Ojczyzny.
Tak bogaty wykład wzbogacony o slajdy pozwolił nam przenieść się do czasów Matejki i być może zainspirował do odwiedzenia Domu Jana Matejki w Krakowie, najstarszego muzeum biograficznego na ziemiach polskich. Wystawa, którą można tam dziś oglądać daje możliwość wejrzenia w życie prywatne i warsztat artysty. To zdumiewające, że artysta o niemiecko-czeskich korzeniach był tak wielkim patriotą, a swą spuścizną "naucza" historii do dziś.
Dziękujemy koleżankom Krystynie Korbut-Płonka i Danucie Bańskiej za przygotowanie wykładu.
Tekst: Barbara Gieruszczak-Biegun, zdjęcia: St.Maszczyński
