Wykład – Neurobiologia optymizmu
W dniu 26.10.2017 r. słuchacze UTW mieli okazję wysłuchać wykładu dr hab. Rafała Ryguły. Jest Adiunktemw Zakładzie Badań Nowych Leków Instytutu Farmakologii PAN w Krakowie, kieruje Pracownią Neurobiologii Emocji i Procesów Poznawczych.
Ukończył studia biologiczne na Wydziale Biologii i Nauk o Ziemi UJ i jeszcze w czasie studiów rozpoczął pracę naukową jako wolontariusz w Zakładzie Biochemii Instytutu Farmakologii PAN w Krakowie. Badania te prowadzone były m.in. pod kierunkiem znanego nam prof. J. Vetulaniego. Studiował także: na Wydziale Neurobiologii i Farmakologii Instytutu Rudolfa Magnusa w Utrechcie wHolandii, na Uniwersytecie Ruhr w Bochum w Niemczech, na Uniwersytecie Georga Augusta w Getyndze w Niemczech. W roku 2006 obronił na Uniwersytecie Georga Augusta w Getyndze, rozprawę doktorską. Praca ta stanowi krytyczne podsumowanie koncepcji, zastosowania i weryfikacji procedur chronicznego stresu psychosocjalnego w przedklinicznym modelowaniu choroby depresyjnej. Dwa lata później rozpoczął pracę badawczą na Wydziale Psychologii Eksperymentalnej Uniwersytetu w Cambridge w Wielkiej Brytanii, zajmując się badaniem neuroanatomicznego oraz neurochemicznego podłoża elastyczności procesów poznawczych oraz wrażliwości na informacje zwrotne u naczelnych. Jego zainteresowania badawcze skupiają się wokół zaburzeń funkcji poznawczych w chorobach psychicznych, inaczej mówiąc – eksperymentalną psychologią.
Jest opiekunem naukowym i promotorem magistrantów Wydziału Biologii i Nauk o Ziemi Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz opiekunem doktorantów zatrudnionych do realizacji projektów badawczych, którymi kieruje.
Jest członkiem zagranicznych i polskich towarzystw naukowych m. inn. Polskiego Towarzystwa Badań Układu Nerwowego oraz Klubu Stypendystów Fundacji na rzecz Nauki Polskiej.
Był recenzentem prac w czasopismach naukowych oraz recenzentem wniosków o finansowanie projektów badawczych w konkursach ogłaszanych przez Fundację na rzecz Nauki Polskiej oraz Narodowe Centrum Nauki.
Jest autorem i współautorem szeregu prac publikowanych w czasopismach naukowych. Publikowane prace były cytowane 905 razy (dane do 10.06.2016 r. według bazy Web Of Science WOS). Wygłosił szereg wykładów w kraju i za granicą m.in. podczas cyklicznej konferencji medycznej „Tydzień Mózgu” w Krakowie w 2014 r. Za wyróżniającą się rozprawę habilitacyjną otrzymał w 2016 r. nagrodę Prezesa Rady Ministrów. W 2013 r. otrzymał grant Sonata BIS Narodowego Centrum Nauki na utworzenie zespołu badawczego i realizację projektu pod tytułem „Neurobiologia optymizmu: Badanie neuroanatomicznych i neurochemicznych źródeł tendencyjności poznawczej w modelu zwierzęcym”. Obecnie kieruje również dwoma projektami przyznanymi w ramach programów OPUS 7 i OPUS 12 Narodowego Centrum Nauki w Krakowie zatytułowanymi: „Pesymizm jako kognitywny biomarker depresji w modelu zwierzęcym” oraz „Wrażliwość na negatywne informacje zwrotne jako kognitywny biomarker depresji w modelu zwierzęcym”.
Skąd bierze się nasz optymizm i jak wpływa na nasze życie? To próbuje ustalić nauka i jak twierdzi wykładowca, w ostatniej dekadzie opracowano już podstawy pozwalające dalej badać to zjawisko. Przeciwieństwem optymizmu jest pesymizm i oba te stany mają wpływ na tendencyjność oceny. Tendencyjność poznawcza (błąd poznawczy) to sposób myślenia prowadzący do fałszywych wniosków. Interdyscyplinarne badania przeprowadzane różnymi metodami wykazały, że ponad 80 % z nas to optymiści. Postrzegamy siebie jako świetnych kierowców, wierzymy w trwałość naszego małżeństwa, dzieci będą nasza dumą, a nasze życie będzie długie i szczęśliwe. Jak utrzymuje się nasz optymizm pomimo, iż mamy wiedzę o danych statystycznych? Naukowcy z Uniwersytetu w Londynie przeprowadzili badania wykazujące u ludzi zdrowych sprawniejsze kodowanie informacji pozytywnych niż negatywnych. Badali również aktywność mózgu ochotników, którzy wyobrażali sobie różne zdarzenia z przyszłości i przeszłości, aby określić które jego części są powiązane z przejawianiem optymizmu i pesymizmu. Jak mówi dr Tali Sharot z uniwersytetu w Londynie – ludzki mózg został wyposażony w mechanizm neuronalny sprawiający, że ludzie nadają wydarzeniom wartość pozytywną i wierzą w swoje decyzje. Optymizm to błąd poznawczy przynoszący korzyści. Bez niego nie byłoby planowania, a świadomość śmiertelności prowadziłaby do zaprzestania działań niezbędnych do przeżycia.
Naukowcy chcieli się również dowiedzieć czy optymizm/pesymizm jest przypisany tylko ludziom? Wykazano, że dotyczy to również szczurów, psów, kotów, a także pszczół. Czy jest możliwość farmakologicznie sterować tendencyjnością poznawczą u zwierząt? Eksperymenty na szczurach, stymulacje odpowiednich układów (dopaminergicznego lub noradrenergicznego) przez podanie odpowiednich leków, wywołały zmiany w ich mózgach podobne do tych wywoływanych przez pozytywne i negatywne emocje.
Czy optymizm i pesymizm wpływa na motywację? Okazuje się, że optymiści są bardziej zmotywowani do realizacji celów. Badano na zwierzęcym modelu „jednorękiego bandyty”, w jaki sposób optymizm wpływa na zachowania hazardowe u szczurów. Okazało się, że szczurzy optymiści są skłonni grać dalej w sytuacji beznadziejnej.
Podsumowanie:
- optymizm jest błędem poznawczym,
- większość z nas to nierealni optymiści,
- nierealistyczny optymizm jest wynikiem selektywnego upośledzenia neuronalnego kodowania niepożądanych informacji dotyczących przyszłości,
- nie jest unikalny dla ludzi,
- wynika również z nadawania subiektywnie pozytywnej wartości dokonanym wyborom.
Naukowcy mają nadzieję, że neurobiologia optymizmu pomoże zrozumieć i leczyć depresję.
M.P.
Rok 2012 – naszym rokiem!
